Trầm hương là gì?

Trầm hương là gì?

Trầm hương tên quốc tế tiếng anh là Agarwood, là phần gỗ trong cây dó bầu bị nhiễm chất dầu trầm hương. 

Sự tạo trầm trong tự nhiên của cây dó là quá trình biến đổi của các phần tử gỗ do tác động bệnh lý bởi vết nứt gãy cùng sự xâm nhập của các loài nấm, khuẩn…xảy ra một cách tự nhiên từ năm này sang năm khác. 

Khi bị nhiễm bệnh ở một vùng nào đó cây sẽ tích tụ nhựa xung quanh để tự băng bó vết thương, xem như một khả năng phòng vệ tiết ra chất đề kháng (dầu trầm hương) để chống lại bệnh nên tạo ra trầm kỳ.

Gỗ trầm hương có mùi thơm đặc trưng, và tuỳ phần bố từng vùng mà có độ đậm nhạt trong tông mùi khác nhau. Khi đốt trầm hương sẽ khuếch tán mùi thơm mạnh mẽ hơn ra không khí.

Chất lượng của Trầm hương được tạo ra phụ thuộc vào các yếu tố: giống cây dó, vị trí tạo trầm, thổ nhưỡng vùng sinh trưởng cùng với khí hậu, kỹ thuật và thời gian tạo trầm…

Vị trí phân bố trầm hương

Cây trầm hương phân bố ở các nước Châu Á, thường mọc ở các khu vực rừng mưa ở Việt Nam, Thái Lan, Campuchia, Lào, Malaysia, Indonesia,bắc Ấn Độ, Philippines, Borneo và New Guinea…

Với giá trị cao của trầm kèm theo việc quản lý lỏng lẻo nên bị khai thác một cách triệt để và ngày càng hiếm. 

Vài năm gần đây thì trầm hương Philippines được biết tới và khai thác rầm rộ, chính vì vậy bạn sẽ thấy số lượng các sản phẩm xuất xứ từ quốc gia này rất phổ biến.

Tại Việt Nam, trầm hương phân bố rộng rãi ở trong rừng rậm nhiệt đới thường xanh, mưa mùa, ẩm nguyên sinh thuộc các tỉnh Tuyên Quang, Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, đặc biệt từ Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định, Ninh Thuận, Bình Thuận, đến Tây Nguyên, An Giang, Kiên Giang và đảo Phú Quốc.

Tuy nhiên ở đây cũng đã bị khai thác rất nhanh chóng và ngày càng hiếm những loại trầm hương chất lượng cao, và giá trầm hương chìm ngày càng tăng đột biến…

Đặc điểm nhận dạng cây trầm hương

Cây trầm hương

Cây trầm hương được biết tới với các tên: cây dó bầu, cây trầm dó, dó núi…. là một chi thực vật thuộc họ Trầm, dễ sinh trưởng, chịu được cái nóng.

Tên khoa học là Aquilaria, gồm 21 loài, là thực vật thân gỗ, cây trưởng thành cao lên tới hơn 40m, đường kính trên 60cm.

Gỗ trầm hương

Gỗ cây trầm hương khi chưa có trầm có màu trắng ngà. Khi tạo trầm thì màu sắc gỗ bắt đầu chứa dầu trầm và  đậm dần lên, vàng hơn- xám – chuyển sang sắc nâu- nâu đỏ và nâu đen – đen.

Lõi gỗ trầm hương không có vân gỗ, do các thớ gỗ vòng tròn hình thành theo năm không có nên khó để phân biệt tuổi của cây.

Vân gỗ hình thành trên trầm hương mà các bạn hay nghĩ thực chất là vân dầu trầm tạo thành.

Sớ gỗ của cây dó thưa và giữa các sớ có khoảng cách rộng, chính vì điều này giúp cho nhựa dầu trầm hương dễ thẩm thấu và lang rộng ra hơn. Cũng chính vì điều này mà chất lượng gỗ cây dó mềm và xốp, chỉ là loại gỗ bình thường nếu không có trầm hương.

Vỏ cây trầm hương

Vỏ mỏng có các vết nhăn chạy dọc thân cây, có màu xám,nâu, rêu xanh và xen lẫn những đốm xám trắng màu nhạc hơn. Lớp vỏ bên trong có màu trắng, có nhiều sớ tơ mịn dày và dễ dàng bóng tách, kéo thành sợi dài dọc thân cây ra khỏi phần thịt gỗ.

Lá trầm hương

Cây trầm dó có lá màu xanh mọc cách và xen kẽ nhau 2 bên, dạng phiến mỏng, dài hình mũi giáo to và nhọn ở đầu lá. Lá cây trưởng thành dài từ 5-12cm, rộng từ 3-5cm.

Cuốn lá dài từ 2-4cm có lông.

Gân lá hình lông chìm nổi rõ ở mặt dưới, viền lá có gân cứng kéo dài ra đầu lá, mặt trên bóng láng, mặt dưới có lông.

Hoa trầm hương

Hoa cây dó bầu mọc thành chùm, các cụm hoa mọc dọc các kẻ lá của cành cây.

Với các búp hoa màu xanh, khi hoa trầm hương nở thì đài hoa có màu xanh chiếm phần lớn tổng thể hoa trầm, các cánh hoa nhỏ và mỏng có màu trắng tro và nhị có màu trắng xanh chứa các bao phấn màu nâu.

Cây bắt đầu ra hoa vào tháng 7 hằng năm

Quả và Hạt trầm hương

Là dạng quả nang có hình trứng ngược, dài từ 3-5cm, rộng 2-3cm, có lông. Thường chín vào tháng 10.

Vỏ hạt xốp cứng, khi chín khô, quả nứt ra làm 2, để lộ 1-2 hạt dó và giải phóng chúng ra ngoài tự nhiên.

Hạt trầm hương có độ dài khoảng 1cm, có màu nâu đen, nhọn 2 đầu và mập ở gần phần đầu.

Mùi trầm hương

Trầm hương có mùi rất đặc trưng, tuỳ vùng sinh trưởng, thổ nhưỡng và giống cây dó tạo trầm mà sẽ có độ chênh lệch về mùi.

Nhưng cơ bản trầm có mùi ngọt, thơm ấm, đượm và giữ lâu trong không khí, khói có màu trắng, cuốn thẳng lên trời.

Mùi trầm hương khi đốt lên nó sẽ có mùi lai lai như mùi vỏ cây quế, nhưng không cay nồng như quế mà nó lại rất ngọt và dịu êm, không gắt mũi, ấm mà lại thanh, mùi thơm sâu và kéo dài trong các giác quan.

Khối trầm hương càng nhiều dầu thì khi đốt lên mùi sẽ càng chất lượng.

Trầm rục chìm Việt Nam là vua của mùi thơm, được giới hương đạo bên Đài Loan yêu thích.

Gỗ trầm càng chứa ít dầu trầm thì khi đốt mùi sẽ càng khét, ít thơm.

Màu trầm hương

Gỗ cây dó ban đầu có màu trắng ngà, tuy nhiên việc tích tụ dầu theo thời gian sẽ làm vị trí nhiễm trầm đó ngày càng đậm màu lên.

Trầm hương có màu chủ yếu là sắc vàng, nâu, pha vàng, pha đỏ, pha đen. Thời gian hình thành trầm càng lâu sẽ làm cho vị trí tạo trầm màu ngày càng đậm đà lên.

Quá trình hình thành trầm hương 

Dù là tự nhiên hay nhân tạo, cây dó bầu đều phải chịu qua cay đắng, khổ ải, thương tích thì mới có thể tạo ra trầm.

Trầm hương tự hình thành ngoài tự nhiên:

Trầm tạo thành ngoài tự nhiên chủ yếu từ những cây dó núi.

Các cây dó này bị thương do:

• Nứt gãy cành do thời tiết, động vật.
• Bị đục thân do sâu, chim, kiến và mối…
• Cây bị sét đánh gây gãy đổ
• Do mãnh găm bom đạn thời chiến tranh

Các vết thương hở đó làm cho cây bị nhiễm các khuẩn, nấm… ở ngoài môi trường tạo nên kích ứng bảo vệ sinh ra trầm hương.

Tuỳ theo vị trí tạo trầm, nguyên nhân tạo trầm, giống dó tạo trầm và thời gian tạo trầm mà cho ra các loại trầm hương khác nhau.

Không phải cây dó nào bị thương tổn, bị kích ứng đều tạo ra trầm, nó còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố và xác suất nên việc tạo trầm trên cây dó ngoài tự nhiên là rất khó khăn.

Vào rừng tìm được cây dó đã khó, tỷ lệ trầm hương trên cây dó rừng thì 1000 cây mới có 1 cây có trầm.

Đối với rừng nguyên sinh ngày xưa thì bạn sẽ dễ dàng tìm được những cây dó núi, nhưng hiện nay thì không thể tìm thấy vì đã bị phu trầm lùng sục, chặt phá tất cả những cây dó mà họ thấy được để tìm trầm hương trong gỗ.

Trầm hương được trồng cấy tạo trầm và nhân tạo

Đại đa số trầm hương cấy tạo trầm ở Việt Nam là việc kích ứng tạo trầm từ cây dó bầu.

Phương pháp kích ứng trầm hương chủ yếu: kết hợp giữa vật lý, hoá học và sinh học.

Vật lý : đóng đinh, búa cây tạo lỗ…

Hoá học : Dùng các chất hoá học truyền vào mạch gỗ gây thương tổn và kích ứng tạo trầm.

Sinh học : Dùng nấm, vi khuẩn…ngoài tự nhiên để kích ứng cây tạo trầm.

Mỗi phương pháp đều có ưu nhược điểm riêng và việc cây chết do kích ứng tạo trầm là không thể tránh.

Thời gian hình thành trầm hương

Thông thường thời gian hình thành trầm hương trung bình khoản 1-2 năm là suất hiện tốc trầm tại vùng bị kích ứng .

Tuỳ cơ địa, thổ nhưỡng của cây dó mà quá trình đó diễn ra nhanh hay chậm. Thời gian sinh trầm càng lâu thì chất lượng trầm càng tốt, lượng trầm càng nhiều và sinh ra trầm chìm nước loại 1.

Phân loại trầm hương

Thật ra trầm hương được phân định rất nhiều loại, tùy theo cảm quan của con người chứ chưa có “chuẩn mực” chính xác. 

Ở đây Trầm Hương Việt chỉ nêu ra 3 loại điển hình

Loại hạng nhất là kỳ nam

Trầm hương kỳ nam hay còn gọi là Kỳ Nam

Đây là loại trầm hương tự nhiên có phẩm chất cấp cao nhất. Bởi vì gỗ có nhiều tinh dầu trầm, mềm, dẻo và nhuyễn.

Khi nếm sẽ có đủ các vị chua, cay, đắng, ngọt. Ngậm lâu trong đầu lưỡi sẽ có cảm giác tê lưỡi ngay vùng tiếp xúc với kỳ lên tới 30 phút  , thường được gọi là Kỳ Nam.

Mùi hương của Kỳ Nam rất mạnh vì có lượng tinh dầu cực cao chứa trong gỗ, dầu sánh nhìn như mật ong bám vào gỗ.

Kỳ nam có mùi thơm rất tốt, khi đốt lên sẽ tỏa mùi thơm rất đặc biệt, khói màu trắng xanh bay thẳng và dài lên không khí. 

Kỳ nam được chia thành 4 loại theo thứ hạng : Bạch kỳ, Thanh kỳ, Huỳnh kỳ và Hắc kỳ.

Loại hạng nhì gọi là Trầm

Đây là loại trầm hương có trọng lượng nặng. Lượng trầm tập trung nhiều có thể dẫn đến chìm nước.

Khi nếm có vị đắng, khi đốt tỏa ra mùi thơm ngọt, khói màu trắng, bay quanh rồi tan ngay trong không khí. 

Trầm chìm được xếp thành 6 loại với 6 màu sắc có các giá trị khác nhau trong đó sắc sáp trắng là có giá trị cao nhất mang lại nhiều điềm tốt cho bạn.

Sách xưa chia trầm hương thành 5 loại: Hoàng lạp trầm, Hoàng trầm, Giác trầm, Tiến hương, Kê cốt hương, trong đó Hoàng lạp trầm có phẩm chất tốt nhất.

Loại hạng 3 gọi là Tốc

Đây là loại trầm hương nhiễm lượng dầu ít hơn nên được đánh giá là hạng thấp nhất trong Trầm hương. 

Trầm hình thành những đường đen kéo dài như sợi tóc với lượng dầu ít và thưa nhau.

Tốc có rất nhiều loại không điển hình là: Tốc đỉa, tốc dây, tốc hương, tốc pi. Trong đó tốc hương là loại Tốc có mùi thương rất thơm.

• Tốc đỉa : Thuộc nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu nhiều trong các thớ gỗ, dạng nhỏ, cỡ ngón tay, đầu đũa nhìn như con đỉa.

• Tốc dây : Thuộc nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu xen kẻ như vòng tròn năm gỗ, tạo nhiều vòng giữa các thớ gỗ, thường có dạng tròn, dài, hình dạng rễ cây.

• Tốc hương: Thuộc nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu dạng mảnh theo thớ gỗ, mùi thơm nổi trội hơn các loại tốc khác.

• Tốc pi : Thuộc nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu mỏng, bao quanh bên ngoài các thớ gỗ theo dạng hình tháp, hình ống lớn.

• Tốc Banh: Thuộc nhóm tốc ăn dầu thành những mảng khá lớn, trong thân cây ăn ra, các tia dầu lang và nhiễm qua những tia còn lại, chất dầu cũng dần nhiều lên, chất dầu dẻo có mùi thơm bốc.

…..Và còn rất nhiều tên khác nữa mà do phu trầm từng địa phương đặt.

6. Tác dụng của trầm hương

Trầm hương là vị thuốc được sử sách đông y dùng để chữa bệnh, cải thiện sức khỏe, với nhiều bài thuốc đông y được ghi chép lại.

Mùi thơm của trầm rất  đặc biệt, dễ chịu và thư giãn giúp giảm stress, nên được chiết xuất tinh dầu làm nước hoa, làm trầm hương đốt tạo hương thơm.

Trầm hương mang tính dương, tác dụng mạnh trong phong thuỷ nên ngày càng được nhiều người sử dụng dưới nhiều dạng vật phẩm phong thuỷ như vòng trầm hương, tiểu cảnh trầm, tượng trầm….

7. Tại sao trầm hương lại có giá trị cao như vậy?

Ngoài tự nhiên, để hình thành trầm hương trên cây dó vô cùng khó khăn, và không phải cây nào cũng có thể cho ra trầm.

Cùng với sự khai thác tận diệt đã khiến cây trầm hương ngoài tự nhiên rơi vào tình trạng khan hiếm.

Với nhiều công dụng với đời sống, cùng với việc khan hiếm nguồn trầm hương tự nhiên nên giá trầm hương ngày càng đẩy cao.

8. Các sản phẩm làm từ trầm hương

Trầm hương là vật phẩm được ứng dụng nhiều trong phong thuỷ, làm thuốc chỉ là số ít vì giá trị của trầm hương quá lớn.

Các sản phẩm làm từ trầm hương gồm các loại chính :

• Vòng trầm hương : vòng tay trầm hương , dây chuyền trầm hương, chuỗi trầm hương 108 hạt.
• Trầm hương đốt : Nhang trầm hương, nụ trầm hương, bột trầm hương, tinh dầu trầm hương, trầm hương miếng.
• Mỹ nghệ trầm hương : trầm hương cảnh, tượng trầm hương, mặt dây chuyền trầm hương, bút trầm hương.

Ngoài ra còn có rượu trầm hương và nhiều sản phẩm: thuốc, trà, thuốc lá được dùng kết hợp với trầm hương.

9. Tìm cho mình cửa hàng trầm hương uy tín

Trầm hương chưa có quy chuẩn chung để phân biệt nên rất khó trong việc định giá chính xác, nó phụ thuộc vào cảm quan của ngời mua và sự uy tín của người bán.

Việc phân biệt thật giả ở trầm hương khó khăn kèm theo đó là sự bán hàng không minh bạch của các cửa hàng làm cho khách hàng càng lo lắng.

Chính vì vậy, trước khi quyết định mua một sản phẩm trầm hương tốt với giá tiền cao thì bạn nên tìm hiểu kỹ về cửa hàng trầm hương đó. So sánh những cửa hàng với nhau, rồi quyết định đến tận nơi xem thật kỹ.

Nếu ở Thành Phố Hồ Chí Minh, thì các bạn có thể ghé cửa hàng Trầm Hương Việt để tìm hiểu nhiều hơn tại : 162/103 Nguyễn Văn Khối, Phường 9, Gò Vấp, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam